nr. 62, 22-1-2024
TED talk
De handreiking ‘Sturen op aanpak van seksueel misbruik’ uit 2011[1], onderdeel van een uitgebreidere handreiking, wordt herzien. Het andere deel, over seksualiteit, werd in 2022 al herzien: ►Wegwijzer 'Praten over seks.
Ik ben gevraagd mee te werken aan het deel over seksueel misbruik bij mensen met verstandelijke beperkingen. Uiteraard wist ik wel dat mensen met verstandelijke beperkingen veel meer risico lopen om seksueel geweld mee te maken, mede door hun beperkte weerbaarbaarheid. De aantallen zijn schrikbarend hoog: een- tot tweederde heeft ervaringen met seksueel geweld[2][3]. En die cijfers zijn ook nog eens zonder nooit gesignaleerd geweld.
Voor verdere verdieping in het onderwerp bekeek ik de ►TED talk van Aafke Scharloo. Zij vertelde over mensen met verstandelijke beperkingen die seksueel werden misbruikt. De cliënt die elke week opnieuw met haar handtastelijke broer naar boven ging, werd vermanend toegesproken: ze had het wéér laten gebeuren. Een andere cliënt vertelde wel van nare ervaringen, maar niemand luisterde echt en dus signaleerde niemand het misbruik.
Scharloo vatte het samen onder de noemer ‘afweerreactie’: het negeren van slecht nieuws. Het is een algemeen menselijke reactie. In die zin zijn we, zei ze, zelf onze grootste vijand.
Wat is het gevolg van deze afweer? Probleemgedrag bij de slachtoffers. Daarvoor worden ze vermaand, als aandachttrekker bestempeld, gestraft, overgeplaatst, naar therapie gestuurd. Maar de meesten hebben geen andere copingstijl dan internaliserend of externaliserend ‘probleem’gedrag.
Hoe kunnen we onze grootste vijand verslaan?
Luister naar gefluister, heb oog voor signalen. Dan mondt gefluister niet uit in zwijgen of schreeuwen. Dan worden signalen geen apathie en geen vuistslagen.
1.Van Burgsteden, R., M. Heestermans & M. Swennen. Seksualiteit en seksueel misbruik. Visie en beleid als basis voor goede zorg en kwaliteit van bestaan; praktische handvatten voor managers in de verstandelijk gehandicaptenzorg. Utrecht: VGN/Kennisplein Gehandicaptensector, 2011.
2.Tomsa, R., S. Gutu, D. Cojocaru, B. Gutiérrez-Bermejo, N. Flores & C. Jenaro. Prevalence of Sexual Abuse in Adults with Intellectual Disability: Systematic Review and Meta-Analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 2021; 18(1-17.
3.Van Berlo, W., S. De Haas, N. Van Oosten, L. Van Dijk, L. Brants, S. Tonnon & O. Storms. Beperkt weerbaar. Een onderzoek naar seksueel geweld bij mensen met een lichamelijke, zintuiglijke of verstandelijke beperking. Utrecht: Rutgers WPF/MOVISIE, 2011.
